تفکر نقاد معادل critical thinking (که آن را تفکر انتقادی یا تفکر نقادانه یا سنجشگرانه اندیشی نیز ترجمه کرده‌اند) از نیازهای زندگی در جهان رسانه‌ای شده است. یکی از کتاب‌های خوب و پایه‌ای در زمینه تفکر نقاد کتاب «تفکر انتقادی» نوشته «لیندا الدر» و «ریچارد پل» است.
ویژگی‌های متفکر انتقادی منصف
گاهی ما با استدلالی مواجه می‌شویم که با آن موافق نیستیم، ذهنمان شروع می‌کند به باریک‌بینی روی تک‌تک جملات و حتی کلمات گوینده، تمام مهارت‌های فکری‌مان را به کار می‌بریم و ضعف‌های استدلال آن دیدگاه را مشخص می‌کنیم. تا اینجای کار عالی است و توانایی فکری ما جای تقدیر دارد؛ اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که این کار را در مورد استدلال کسانی که با نظر آنها موافقیم نمی‌کنیم!
الدر و پل در کتاب تفکر انتقادی به ما می‌گویند اگر چنین هستید در موقعیت «متفکر انتقادی ضعیف» قرار دارید و می‌توانید با تلاش و تمرین ویژگی‌هایی را در خود پرورش دهید و تبدیل به متفکر انتقادی منصف یا قوی شوید.
در فصل اول این کتاب ویژگی‌هایی برای متفکر انتقادی منصف بیان شده که خلاصه‌ای از آن را نوشتم:
- تواضع فکری: متفکر ادعایی فراتر از آنچه را واقعاً می‌داند مطرح نمی‌کند. او به محدودیت‌های دانش خودآگاه است.
- شهامت فکری: متفکر برخورد منصفانه با دیدگاه‌هایی دارد که احساسات منفی شدید را در او ایجاد می‌کنند. در واقع او جرئت مواجهه با ایده‌هایی را دارد که با ایده‌های خودش هماهنگی ندارند.
- همدلی فکری: متفکر خود را در موقعیت دیگران قرار می‌دهد تا درک صادقانه‌ای از دیدگاه آنها داشته باشد.
- صداقت فکری: متفکر همان معیارهایی رعایت می‌کند که انتظار دارد دیگران رعایت کنند.
- پشتکار فکری: متفکر علی‌رغم پیچیدگی‌های فکری و ناکامی‌هایی که با آنها در مسیر تفکر مواجه می‌شود؛ اما به راه خود ادامه می‌دهد.
- اطمینان به عقل: متفکر به اینکه منطق و استدلال خوب راهگشاست و او را در مسیر درست هدایت می‌کند اطمینان دارد.
- استقلال فکری: متفکر اندیشمندانه اصول فکری و عملی خود را شکل می‌دهد و بدون فکر اصولی را که به او پیشنهاد می‌شود نمی‌پذیرد.
مشخصات کتاب: تفکر انتقادی (تدابیری برای آگاهانه یستن و خوب آموختن)، لیندا الدر، ریچارد پل، ترجمه اکبر سلطانی و مریم آقازاده، نشر اختران.