رسانههای اجتماعی تکنولوژیهایی مبتنی بر وب و موبایل هستند که ارتباط متقابل اشخاص، سازمانها و اجتماعات را محقق میکنند و مشخصهی بارز آنها خلق و مبادلهی محتوایی است که توسط کاربران تولید میشود. با این وجود، بسیاری از کاربران، این رسانهها را نه بر مبنای تعریف علمی بلکه براساس مصادیق میشناسند. مصادیقی مثل فیس بوک، توئیتر و یوتیوب. اما ذکر این نکته لازم است که رسانههای اجتماعی به همین سایتها که در ایران نیز فیلتر هستند ختم نمیشود بلکه در حال حاضر تعداد زیادی رسانه اجتماعی وجود دارد که دسترسی به بخش عمده آنها قانونی است.
آنچه در سالهای اخیر رسانههای اجتماعی را به موضوعی جالب توجه تبدیل کرده است، صرف نظر از جذابیتهای ذاتی این محیطها، جایگاهی است که در فرایندهای کلانتر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی یافتهاند. این جایگاه میتواند به دلیل بالا بودن تعداد کاربران رسانههای اجتماعی و رسوخ این رسانهها در زندگی روزمره کاربران باشد.
سهم رسانههای اجتماعی در زندگی روزمره کاربران عملا قدرت تاثیرگذاری رسانههای اجتماعی را در تمامی فرایندهای تصمیم گیری از عمومی ترین تا خصوصی ترین آنها نشان میدهد. وقتی از قدرت رسانههای اجتماعی صحبت میکنیم برخلاف رسانههای جریان اصلی (Main Stream) با هیچ مرکز واحدی برای کنترل رسانه مواجه نیستم رسانههای اجتماعی مثل همه محیطهای دیجیتال خصوصیت غیر مرکزی بودن، سیال بودن، پراکندگی، موقت بودن و... را دارند (هرچند هدف طراحان یک تکنولوژی در جای خود محل تامل است) اما همین خصوصیات، قدرت جدیدی را برای رسانههای اجتماعی ایجاد کرده است.
این رسانههای اثرگذار میتوانند مانند رسانههای سنتی (رادیو،تلویزیون،مطبوعات و سینما) کارکردها و کژکارکردهایی داشته باشد. کارکردهای مثبت این فضا عمدتا ظرفیتهای بالقوه آن در شکل گیری فضای مباحثه و گفتگو، نقد و آگاهی از نظرات مختلف، آگاهی از رخدادها و اخبار رسمی و غیررسمی، مشارکت در کمپینهای مختلف سیاسی و اجتماعی، بهبود ارتباطات دوستانه، دستیابی به شناخت بیشتر از خود و دیگران، سرگرمی و غیره است اما حجم کارکردهای مثبت این فضا نباید ما را از آسیبها و چالشهای آن غافل سازد.
در واقع نگاهی صرفا خوشبینانه یا بدبینانه به این رسانهها، بخشی از واقعیت این پدیده جدید را از چشممان دور خواهد کرد. همین امر بررسی ابعاد مختلف آن را ضروری میسازد به خصوص اگر بتوانیم کارکردها و تاثیرات ویژه آن را در ایران مورد پژوهش قرار دهیم یا برای مشکلات و چالشهای آن چاره اندیشی کنیم. اما گام اول، شناخت ظرفیتها و ابعاد این فضاست و این هدفی است که همایش «روز رسانههای اجتماعی» قصد دارد به آن بپردازد.
این مطلب را برای ویژه نامه فناوران نوشتم.