معنا بخشی های من

ماه پیش بود که کتاب «یک اتفاق مسخره» از داستایوفسکی را خواندم؛ کتاب نسبتاً نحیف است: 184 صفحه. حدود دو سه روز در زمان‌هایی که وقت داشتم خواندم؛ اما از آن موقع تا همین‌الان بارها به آن فکر کردم.

گاهی انسان دست به کارهایی می‌زند تا در نگاه دیگران جور خاصی به نظر بیاید، ولی آن کار به نحوی خنده‌دار و حتی ناگوار و در تضاد با خواسته اولیه فرد پیش می‌رود. داستان «یک اتفاق مسخره» هم همین است.

روی جلد کتاب، نشر ماهی

سال 1861 در امپراتوری روسیه؛ وقتی نظام رعیتی لغو می‌شود

داستان در سال 1862 منتشر شده است و اگر ندانیم حوالی آن سال‌ها چه اتفاقی در روسیه افتاد، درک کاملی از داستان نخواهیم داشت. یک سال قبل از این تاریخ یعنی سال 1861 الکساندر دوم دستور لغو نظام رعیتی را می‌دهد. تا آن زمان بخش عمده جمعیت روسیه که دهقانان بودند باید در زمین مالکان و اربابان کار می‌کردند و گویی جزئی از املاک و دارایی آنها بودند. هم‌زمان با لغو این قانون که به دهقانان اجازه می‌داد دو سوم از اراضی کشاورزی دولتی را تحت شرایط خاصی خریداری کنند، زمزمه‌های اصلاحات بیشتر در نظام دیوان‌سالاری، بحث رعایت حقوق انسانی زیردستان و احترام به آنها نیز بالا گرفت.

چگونه باورهای سطحی و نمایشی، تاب تغییر را ندارند؟

شخصیت اصلی داستان که «ایوان ایلیچ پرالینسکی» نام دارد در آغاز داستان در یک مهمانی کوچک با حضور دو ژنرال دیگر شرکت می‌کنند. ایوان ایلیچ که جوان‌ترین مهمان بود با سایرین در زمینه اصلاحات جدید اختلاف‌نظر دارد. او موافق اصلاحات جدید و رعایت حقوق زیردستان است و خودش را مدافع انسانیت و برابری می‌داند؛ اما دو ژنرال دیگر در آن جلسه چندان موافق تغییرات جدید و اصلاحات نظام اداری نیستند.

این اختلاف‌نظر با یک جمله از میزبان آن مهمانی یعنی «استپان نیکیفورویچ» به پایان می‌رسد. او به ایوان می‌گوید: «تاب نمی‌آوریم.»...

جمله‌ای که در تیتر آمده، در صفحه نخست کتاب «راه داستان» به نقل از «سری آدوایاناندا» (که نمی‌دانم چه کسی است؛ ولی خود جمله را دوست دارم) ذکر شده. کتاب «راه داستان» نوشته خانم کاترین آن جونز و ترجمه آقای محمد گذرآبادی است. این کتاب را از برادرم امانت گرفته‌ام :) و آنچه در این گزارش می‌خوانید خلاصه گزینش شده من از فصل اول این کتاب درباره فن و روح نویسندگی است.

نقاشی «طلوع آفتاب» از کلود مونه، به سال 1872

چرا داستان‌ها مهم‌اند؟

خانم جونز، نویسنده کتاب، جامعه معاصر را تکه‌تکه شده توصیف می‌کند. جامعه‌ای که آدم‌هایش رابطه‌ای با عالم معنا ندارند و از روحشان جدا شده‌اند و دقیقاً به همین دلیل داستان‌ها و نویسندگانشان مهم‌اند چون کسی که می‌تواند پلی میان ماده و معنا بزند و این روح جدا شده را بازگرداند درام‌نویس یا نویسنده است.

چه چیزی یک داستان خوب را می‌سازد؟

پاسخ کوتاه خانم جونز این است: شخصیت.

داستان شخصیت‌محور، امکان همذات پنداری را میان مخاطب و شخصیت‌های داستان فراهم می‌کند و مخاطب از این مسیر به درون یا پیرنگ داستان وارد و با آن راحت‌تر همراه می‌شود.

دارم کتاب «پرنده به پرنده» نوشته آن لاموت را می خوانم و هنوز کتاب را تمام نکرده ام اما دیروز دو نکته در کتاب خواندم که کمکم کرد نوشته ای را که مدتی دستم بود و نمی توانستم تمامش کنم بالاخره تمام کنم.

البته شاید این دو نکته برای آدمهای کمالگرا بیشتر به کار بیاید.

آن لاموت به دو نکته اشاره می کند:

پیش نویس های افتضاح ابتدایی

نکته اول که می تواند موجب شود شروع نوشتن ساده تر شود این است که به خودمان بگوییم فقط می خواهم شروع کنم به نوشتن و می دانم که متنی وحشتناک، خسته کننده و طولانی و به عبارتی افتضاح خواهد بود (که البته هیچکس قرار نیست آن را ببیند). لاموت به این نسخه از نوشته که اولین نسخه هم هست می گوید: پیش نویس افتضاح ابتدایی.

ادامه مطلب...